چند رد پا از من

یادداشت های شخصی سید وحید سمنانی

چند رد پا از من

یادداشت های شخصی سید وحید سمنانی

چند رد پا از من
بیت هفته

93/01/16

با بهار آمد، اتفاق افتاد

‏ آمدی که شبیه رفتن بود!

..::آرشیو بیت‏های هفتگی ::..

۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «عریانیسم» ثبت شده است

نگاهی گذرا بر عریان‌سرایی در ادبیات فارسی

یادداشت اختصاصی برای روزنامه وطن امروز

مروری بر تاریخ ادبیات زبان فارسی، ما را با این حقیقت روبه‌رو می‌کند که شاهکارهای ادبیات ما بر مدار اخلاق و معیار‌های پسندیده‌ای شکل‌ گرفته‌‌اند که در اوج زیبایی نه‌تنها با موازین مذهبی انطباق دارند بلکه بر پسند‌هایی فراگیر استوارند؛ از همین‌روست که می‌توان آنها را در سطحی فراملی و فرامذهبی به اشتراک گذاشت. نحوه ازدواج رستم و تهمینه در شاهنامه و اشارات غیرمستقیم و نجیبانه نظامی به خط‌قرمزهای جنسی در آثارش از نمونه‌های با ارزشی هستند که می‌توانند معیار اخلاقی ادب پارسی به شمار روند. با این همه نمی‌توان این حقیقت را نادیده گرفت که قدمت تولید آثار منظوم غیراخلاقی و مبتذل در زبان پارسی به زمان تولد آن باز می‌گردد. این مساله محدود به ادبیات منظوم و خلاقانه نیست و در کتاب‌های تاریخی و علمی آن روز نیز به نمونه‌های متفاوتی از این بی‌بند و باری‌ها بر می‌خوریم تا جایی که برخی برای جلب توجه بیشتر تصویرسازی را هم چاشنی کار می‌کردند! «الفیه و شلفیه»‌های متعددی را می‌توان لیست کرد که بر همین مدار کوشیده‌اند شهرتی برای خویش دست و پا کنند.
البته ابتذال ادبی را نباید محدود به مصادیق جنسی و انحرافات اخلاقی دانست. بسیاری از مضامین و تعابیری که در شعر امروز دست به دست می‌شود- فارغ از سنجش‌های اخلاقی- سطح ادبی نازلی دارند اما آنچه در این مختصر به آن می‌پردازیم بررسی ابتذال در معنای مرسوم امروزین آن است که ناگزیر برای رعایت حداقل‌های شئون اخلاقی از بیان نمونه‌های برهنه، امتناع می‌کنیم. بیان این نکته نیز لازم است که با وجود چفت و بست‌ها و سختگیری‌های بی‌فاکتور و بی‌قاعده‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در میان مجموعه‌های منتشر شده سال‌های اخیر می‌توان انگشت بر نمونه‌های فراوانی گذاشت که بر عدم ممیزی دقیق کتاب‌های ادبی صحه می‌گذارد؛ تا آنجا که مجموعه شعری با عنوان «تا پرده‌ها کنار رود من کبوترم» مجوز چاپ گرفت، در حالی که این عنوان از این بیت برداشته شده است:
«هرگز مرا شبیه به یک دخترک نبین
تا پرده‌ها کنار رود من کبوترم»
  • سید وحید سمنانی

غزل زمانی با عنوان تغزل در آغاز قصیده ها می آمد و جز توصیف، تشبیب، خمریه و مسایلی از این دست مروارید مضمونی را در صدف خویش نمی پرورد. پس از آن که در جریان کم توجهی شاعران به قصیده، غزل شکل مستقل تری به خود گرفت شاعران برجسته ای به تحول و نوآوری در این قالب دست زدند. به همین خاطر غزل طی عمر هزار ساله ی خود فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است.ساده تر آن که غزل خمیری بوده که بر اساس دیدگاه های متفاوت شاعران، اشکال گوناگونی به خود گرفته و این انعطاف پذیری حاکی از ظرفیت بالای غزل در نمایش دادن نظرها و نظرگاه های مختلف است.

پس از مشروطه غزل در کنار دیگر قالب های مطرح روز از مرز عاشقانه سرایی و تعبیرهای عارفانه گذشت و به طور گسترده تری وارد دنیای سیاسی-اجتماعی مردم شد.این روزها هم غزل هم چنان مورد توجه مردم است و بازار نوآوری و بدعت در آن –شاید داغ تر از گذشته-محل ارایه تئوری ها و بیانیه هاست.

غزل آوانگارد، غزل پیشرو، غزل خودکار، غزل سپید و اسم هایی از این دست.

نکته قابل توجه این جاست که اغلب این تئوری ها بسیار به هم نزدیکند و گاه عملا جز تغییر نام هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.

شاید آخرین بیانیه ای که در این زمینه به صورت مکتوب ارایه شده “غزل مینی مال” باشد که در قسمت پایانی نخستین مجموعه شعر “آرش آذرپیک” و به قلم “هادی راد ناصر” آمده است.(اما با توجه به داغ بودن بازار بیانیه ها دور از انتظار نیست که پیش از خشک شدن جوهر این سطور بیانیه های دیگری را شاهد باشیم.)

تئوریسین این شیوه سرایش”آرش” استاما به دلایلی ذکر نشده این پیشنهادها به قلم “هادی راد ناصر” به نگارش در امده است.

نخست نگاهی داریم به این پیشنهادها و سپس با مروری بر غزل ها اجرا و تاثیر این نظرها را بررسی می کنیم. در این بیانیه  نویسنده بر آن شده است که به خصوصیات و توانایی های غزل به عنوان یک قالب سنتی در به خدمت گرفتن مدرنیسم بپردازد. به دیگر سخن تلاش برای ثبت ناهنجاری ها به صورت موجه و هنجار. با توجه  به آن چه در طول متن این بیانیه ادامه می یابد؛ مدرنیسم با پرداخت ادبیات داستانی در قالب غزل نمود پیدا می کند و اوج آن حضور شعر گفتار –به معنای عام آن-در جهت تلاش برای ایجاد صمیمیت و سادگی در شعر است.

  • سید وحید سمنانی