چند رد پا از من

یادداشت های شخصی سید وحید سمنانی

چند رد پا از من

یادداشت های شخصی سید وحید سمنانی

چند رد پا از من
بیت هفته

93/01/16

با بهار آمد، اتفاق افتاد

‏ آمدی که شبیه رفتن بود!

..::آرشیو بیت‏های هفتگی ::..

۳ مطلب با موضوع «یادداشت» ثبت شده است

تحلیلی بر چرایی هجمه‌های اخیر بر شعرخوانی عید فطر

یادداشت اختصاصی برای خبرگزاری فارس

تا همین یکی دو دهه اخیر شعر یکی از مهمترین رسانه‌ها برای انتقال افکار و حتی اخبار بوده است؛ با فراگیری رسانه‌ها در دهه اخیر شاید طرح این سوال بی‌راه نباشد که در زمانه ما چه نیازی است که شاعر از شعرش محملی بسازد برای انعکاس تحولات اجتماعی و آرمان‌های بشری؟


حالا که رسانه‌ها در حدی افراط‌گونه اطلاعات را جابجا می‌کنند بهتر نیست که شاعر به انعکاس جهان‌بینی‌های شخصی‌‌اش در شعر بسنده کند؟ در زمانه‌ای که فریاد از بیداد و سیاهی‌ها راهی جز به زاوهة سکوت و بایکوت‌های سیاسی نمی‌برد عاقلانه‌‌تر نیست که شاعر جز از مسیر پر پیچ‌وخم زلف یار نگذرد و دل به تماشای سرو قد یار خوش نکند؟


می­‌توان سوالات دیگری را نیز در همین راستا به سطور بالا افزود اما حقیقت این است که شعر اگرچه در مقایسه با گذشته، جایگاه رسانه‌ای خود را تا حدود زیادی از دست داده است اما کدامین عقل سلیم منکر سحر کلام و تاثیر بیان آراسته می‌شود؟ از طرف دیگر باید گفت شعر فارسی شعر حکمت است و همواره در کنار عشق و طبیعت، تأمل و تدبّر در جهان پیرامون را ارج نهاده است؛ از همین رو از دیرباز شاعران با این وظیفه سنگین آشنا بوده‌اند و شاعران بزرگ حوزه فرهنگی زبان فارسی مانند حافظ،‌ عبید زاکانی، ناصر خسرو، ملک‌‌الشعرای‌ بهار و... با رصد دقیق اوضاع اجتماعی– سیاسی دوران معاصر خود به تحلیل و نقد احوال زمانه و صاحب‌منصبان پرداخته‌‌اند.


یکی از برجسته‌ترین ادوار روایی و بروز شعر اعتراض‌ مربوط به دوران مشروطه است. شعر آن روزگار اگرچه از نظر بُعد زبان و عمق اندیشه چندان قابل اعتنا نیست اما همواره از نظر تولید انبوه شعر اجتماعی مورد توجه بوده است تا آنجا که برخی از جامعه‌شناسان و مورخان به تاثیر ادبیات در وقوع انقلاب مشروطه اشاره کرده‌اند.


اما در دوران بعد از انقلاب علی‌رضا قزوه را می‌توان پرچم‌دار شعر اعتراض دانست وقتی در «از نخلستان تا خیابان» سرود: ‌«شاعر یعنی موی دماغ سیاست‌بازان» و در همانجا بود که چیز‌هایی نوشت که به مذاق خیلی‌ها خوش نیامد. به اعتقاد نگارنده حقیقت جز این نیست و شاعر در مقابل جامعه خود مسئول است. شاعر باید نسبت به همه چیز از جمله تحرکات دنیای پیرامونی و رخوت جامعه درونی حساس باشد. شاعر دغدغه‌مند، چشم بصیر روزگار است و ذره‌بین لغزش‌ها و پویش‌ها.

  • سید وحید سمنانی

نگاهی گذرا بر عریان‌سرایی در ادبیات فارسی

یادداشت اختصاصی برای روزنامه وطن امروز

مروری بر تاریخ ادبیات زبان فارسی، ما را با این حقیقت روبه‌رو می‌کند که شاهکارهای ادبیات ما بر مدار اخلاق و معیار‌های پسندیده‌ای شکل‌ گرفته‌‌اند که در اوج زیبایی نه‌تنها با موازین مذهبی انطباق دارند بلکه بر پسند‌هایی فراگیر استوارند؛ از همین‌روست که می‌توان آنها را در سطحی فراملی و فرامذهبی به اشتراک گذاشت. نحوه ازدواج رستم و تهمینه در شاهنامه و اشارات غیرمستقیم و نجیبانه نظامی به خط‌قرمزهای جنسی در آثارش از نمونه‌های با ارزشی هستند که می‌توانند معیار اخلاقی ادب پارسی به شمار روند. با این همه نمی‌توان این حقیقت را نادیده گرفت که قدمت تولید آثار منظوم غیراخلاقی و مبتذل در زبان پارسی به زمان تولد آن باز می‌گردد. این مساله محدود به ادبیات منظوم و خلاقانه نیست و در کتاب‌های تاریخی و علمی آن روز نیز به نمونه‌های متفاوتی از این بی‌بند و باری‌ها بر می‌خوریم تا جایی که برخی برای جلب توجه بیشتر تصویرسازی را هم چاشنی کار می‌کردند! «الفیه و شلفیه»‌های متعددی را می‌توان لیست کرد که بر همین مدار کوشیده‌اند شهرتی برای خویش دست و پا کنند.
البته ابتذال ادبی را نباید محدود به مصادیق جنسی و انحرافات اخلاقی دانست. بسیاری از مضامین و تعابیری که در شعر امروز دست به دست می‌شود- فارغ از سنجش‌های اخلاقی- سطح ادبی نازلی دارند اما آنچه در این مختصر به آن می‌پردازیم بررسی ابتذال در معنای مرسوم امروزین آن است که ناگزیر برای رعایت حداقل‌های شئون اخلاقی از بیان نمونه‌های برهنه، امتناع می‌کنیم. بیان این نکته نیز لازم است که با وجود چفت و بست‌ها و سختگیری‌های بی‌فاکتور و بی‌قاعده‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در میان مجموعه‌های منتشر شده سال‌های اخیر می‌توان انگشت بر نمونه‌های فراوانی گذاشت که بر عدم ممیزی دقیق کتاب‌های ادبی صحه می‌گذارد؛ تا آنجا که مجموعه شعری با عنوان «تا پرده‌ها کنار رود من کبوترم» مجوز چاپ گرفت، در حالی که این عنوان از این بیت برداشته شده است:
«هرگز مرا شبیه به یک دخترک نبین
تا پرده‌ها کنار رود من کبوترم»
  • سید وحید سمنانی

یادداشت اختصاصی برای شهرستان ادب:

    نمایشگاه کتاب تهران از پر بازدیدترین نمایشگاه‌های کتاب دنیاست با این حال کارشناسان وضعیت کتابخوانی در کشور را مناسب نمی‌دانند. این رابطة پارادوکس‌گونه تنها در این جا برقرار نیست. معمولا در چند سال اخیر مجموعه‌های شعر معاصر از پر فروش‌ترین کتاب‌های این نمایشگاه هستند اما شگفت اینجاست که سطح ادبی اغلب این آثار در وضعیت مناسبی قرار ندارد و اغلب این آثار پرفروش در مقایسه با آثار فخیم و متعالی‌تر ارائه شده در نمایشگاه از نظر قوت ادبی، بیشتر متوسط‌ و گاه حتی ضعیف‌اند. حال پرسش اساسی اینجاست که چه عواملی موجبات نزول پسند مخاطب را فراهم آورده است؟ آیا مشکل فقدان شعر اصیل-در معنای حقیقی آن- است؟ آیا مخاطب شعر امروز حوصله‌اش را برای تأمل و غور در کلمات و کشف زوایای پنهان مضامین برآمده از اجتماع ذوق، تکنیک و عاطفه از دست داده است؟ شکی نیست که با بررسی احوال شعر در آیینة تاریخ ادبیات به این نتیجه خواهیم رسید که عرصة عرضه و تقاضا در دنیای شعر هیچگاه از مخاطبان ساده‌پسند و شاعران مخاطب‌پرست! خالی نبوده است. با این وجود یکی از دلایلی که امروزه موجب دامن‌زدن به جریان ساده‌سرایی تا سطح مخاطب‌‌پرستی شده فراگیری و همگانی شدن ابزار حضور در فضاهای مجازی است. این فضا تقریبا مجال انتخابی برای کاربر باقی نمی‌گذارد و با هجوم نوشته‌های ضعیف در کسوت شعر، رفته‌رفته ذوق مخاطب تحلیل رفته و با تنبلی ذوق چیزی از رغبت ذاتی مخاطب در تأمل و کشف لایه‌های درونی کلام باقی نمی‌ماند. از طرف دیگر بسیاری از شاعران نیز به خیال این که از عرصة ادبیات فعال روز کنار نمانند ارتفاع معانی کلام و تولیدات خود را تا سطح میزان پسند این دست از مخاطبان پایین می‌آورند. این امر اتفاقی تازه نیست و در چنین فضایی ضمن به وجود آمدن چرخه‌ای معیوب در فضای فعال – اما بیمار- ادبی، به چاپ چندم رسیدن کتاب‌هایی با سطوحی در حد ابتذال ادبی امر چندان شگفتی نیست؛ زیرا این قبیل نوشته‌ها پیش از انتشار در فضاهای مجازی دست به دست گشته‌اند و راه خود را برای جلب نظر مخاطبان خویش باز کرده‌اند.


با این توصیف یک شاعر واقعی چه باید بکند؟ آیا سرودن شعر فخیم و پر مایه برای ارضای نیاز‌های روحی شاعران کافی است؟

  • سید وحید سمنانی